Değişim

27 Aralık 2019 tarihinde, Gebze Bilişim Vadisi’nde tanıtılan Yerli Otomobil hakkında günlerdir çok fazla yazı yazılıyor, görsel paylaşılıyor. Bu furyaya katılmamak, gerçekleştirilen bu yeni girişime birkaç kelam katmamak olmaz diye düşündüm ve ben de notlarımı çıkarttım.

Notlarımı çıkartırken 2 yıl önce yazdığım bir yazı aklıma geldi: Taşı Yontmadan Cilalayabilirsin Fakat Cilalamadan Çağ Atlayamazsın – Zıplama.

Geçmişteki daha az tecrübeli kelimelerimle, bugün, yerli otomobil için çıkarttığım notlara benzer konuları anlatmaya çalışmışım. Yani o günkü düşüncelerimi hala koruyorum ve ne mutlu ki bugün kendi yurdumuzdan bir girişim için aynı düşünceler zihnimde filizleniyor.

Yerli Otomobil Yapmaya Direk Elektrikliden Mi Başlanır?

Kısa cevap bence evet. Bence’nin ötesinde grafiklere ve haberlere baktığımızda da, dünya için de evet.

Otomobil Piyasası Verileri

2019 yılı araç üretim ve satış sayıları açısından çok da verimli bir yıl olmadı. 2019 sonuçları, 2018 sonuçlarına göre 4 milyona yakın araç daha az satıldı. Otomotiv sektöründeki daralma pazarın doyuma ulaşması ve insanların artık farklılık istemesinden kaynaklanıyor.

Türkiye’de de durum farklı değil. Hatta yüzdesel orana baktığınızda büyük düşüş yaşayan ülkelerden birisiyiz. 2018’de 500 bine yaklaşın araç satışı 2019’de ise 300 bine kadar gerilemiş gözüküyor.

Büyük oyunculara baktığımızda ise durum daha vahim olabiliyor. En büyük pasta payına sahip Çin 2 milyona yakın satış adedinde düşüş yaşadı.

Pazardaki Elektrikli Otomobilin Payı

Bütün bu buhranın ortasında istikrarla büyüyen bir şey var: elektrikli araçlar. Bütün ömrü boyunda anca 2016’da 1 milyonu aşan adetleri 2018’in sonuna gelindiğinde 3 milyona yaklaşmış durumdaydı. Bugün tahmin edilen sayılara göre 5 milyonu geçeli çok oldu.

Sektör böylesine büyüdükçe hala içten yanmalı motora sahip araçları kullanan insanlar, kendini çağa uydurup elektrikli araç kullanımına geçmiş insanların fikirlerini merak eder oluyor. Değerlendirmelerin birkaçına baktığımda insanların bu araçları gittikçe daha fazla sevmeye başladığını ve aslında sevmenin de ötesinde güvenmeye başladığını görüyorum.

Grafiğin Birleştiği Yer

Yukarıda çizdiğim iki ufak çizgiyi üst üste koyduğumuzda eninde sonunda içten yanmalı otomobil pazar payı, elektrikli otomobil pazar payı ile eş seviyeye gelecek. Hatta ve hatta çoğu gelişmiş ülke için geçecek.

Böyle bir grafiği öngören şirketler ve ülkeler elektrikli pazarına yaptıkları yatırımı büyütürken bizim otomobil yapmaya içten yanmalı motorlardan başlamamız gibi bir hata yapılmamalıydı ve neyse ki yapılmadı.

Çünkü bizim sektöre girmemiz, kendimizi tanıtmamız, hatalarımızdan öğrenip pazarda tutunmamız derken 15-20 yıl geçecek. Bu süre içinde de pazar daralacak. Bugüne yetişmeye çalışana kadar, yarına hazırlanmak her zaman daha iyidir. Bu yazımda da, bundan bahsetmiştim.

Yerli Otomobil Ne Kadar Yerli Olmalı, Olabilir?

Lansman sonrasında insanların en çok tartıştığı konuların başında tasarımı Pininfarina adlı İtalyan şirketin yapmış olması geldi. Tasarımı İtalyanlar yaptıysa yerli değildir o araba!

Ne Kadar Yerli Olmalı? Sen Ne Kadar Yerlisin?

Gönül ister ki, tamamen yerli olsun. Tamamında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları çalışsın ve ürün baştan sona bizim olsun. Ancak ne yazık ki dünyanın geldiği noktada kimse tam manasıyla yerli olamıyor. Yerli kalamıyorsunuz!

Şuan giydiğiniz kıyafete bakalım. Nerede üretildi? Nerede tasarlandı? Bir kot pantolon mu giyiyorsunuz? Amerikan kültürü. O zaman bir Amerikalı, kot pantolon giyerek yerli olabilir mi? Üretim yeri Tayvan! Olamazlar. Bugünün dünyasında kimse %100 yerlilik seviyesine çıkamaz.

Kaldı ki çıkmak istemez. Her üründe katma değeri yüksek işçilik ve katma değeri düşük işçilik vardır. Ne yazık ki kapitalist ekonomi bu düzene göre kurulmuştur. Bu sebeple yıllardır arabaların montaj hattı olarak çalışıyoruz.

Yerli otomobil de %100 yerli olmamalıdır. Eğer %100 yerli olarak üretiyorsak bir şeyleri yanlış yapıyoruz demektir.

Yerli Otomobilin Neleri Yerli Olmalı?

Katma değeri olan ürünleri ithal kullanıyorsak (pil gibi) daha büyük bir yanlış içindeyiz demektir. Elektrikli araç özelinde konuştuğumuzda pilin tamamını dışarıdan alıyorsak en önemli kısmı kaçırıyoruz demektir. Ki, TOGG CEO’su Gürcan Karakaş da 2022 yılına kadar pilin fabrikasının Türkiye’de olacağını ancak sadece hammaddenin ithal edileceğini söylemiştir.

Bu sebeple yerlileştirirken kendimize sormamız gereken soru şu olmalıdır: Daha ucuz olduğu için mi başka ülkeden alıyoruz, yoksa bizim ülkemizde olmadığı için mi? Eğer ülkemizde olmadığı için dışarıdan alıyorsak, onu yerlileştirmemiz gereklidir.

Fabrika Olmadan Yerli Otomobil Üretilir Mi?

Bu soru, gelen tepkiler arasında en çok güldüklerim arasında bulunuyor. Tabi ki fabrika olmayacak. Henüz prototip fazında olan bir işletme bu.

Fakat Linkedin üzerinden şirketin sayfasını incelediğimde görüyorum ki 150’ye yakın çalışana ulaşmış bir yapıdalar. Belki de siz bu satırları okuyana kadar daha da arttı. Güzel bir Ar-Ge kuruluşu olmuşlar.

Çalışanların bazılarının geçmişine baktığımda hepsinin bir otomotiv ana sanayisi tozu yuttuğunu, hatta ve hatta bazılarının 20-30 yıl o yerlerde bulunduğunu görebiliyorum. Bu bağlamda topladıkları bilgi (know-how) ile bana ciddiyetlerini gösterdiler.

Böyle bir ekibi finanse etmek gerçekten de zor olsa gerek. Bu zorluk sadece ve sadece büyük hedefleri olan insanların yapabileceği bir şey.

Gemlik de fabrika için hedef nokta olarak gösterildi zaten. Fabrika inşa etmek işin en kolay kısmı. Mesele sistemi tasarlamak. Bu 150 kişi, fabrika kurulana kadar sistemi ve süreci tasarladığı takdirde, gerisi sadece teferruat.

Yerli Otomobil Yapmak İçin Çok Mu Geç Kaldık?

Hem evet, hem de hayır demek istiyorum. Eğer bugün kalkıp içten yanmalı motor yapacağız dersek, o tren kaçtı diyebilirim. Belki dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla yapılabilir ancak dünya çapında bir marka olamaz.

Çünkü o yarış başlayalı çok oldu. Birkaç şirketin başlangıç tarih ve yerlerini zaman çizgisine yerleştirdim. Bu şemadan anlayabileceğimiz gibi yarış 1900’lü yılların başında başladı. Ortalarında dahil olanlar genel olarak 2. Dünya Savaşı sonrasında ayakta kalan ülkeler.

Çin’in 1986’da başlayan serüveni dışında sadece Tesla kalıyor ki o da sadece elektrikli araç üretiyor. Yani bu görsel de bize diyor ki, otomotiv sanayinde yeni bir devir başlıyor, eskisine yetişmeye çalışmak mantık dışı.

Yerli Otomobil İçin Neler Yapabiliriz?

Bir söz duymuştum bir yerlerde. Herkes ‘Allah’ım açları doyur, düşkünlere yardım et,‘ diyor ancak kimse ‘benim vesilem ile‘ demiyor.

Herkes Türkiye kalkınsın, daha iyi seviyelere gelsin istiyor. Ancak vatandaş ‘ben ne yapabilirim ki?’ diye düşünüyor. Çok şey yapabilirsiniz. En değerlisi de çocuklara otomobilleri kullanmaktan çok; üretmeyi aşılamak olacaktır. İşte o vakit yerlileşme oranında daha ileriye gideceğimizden emin olabilirsiniz.

Bir tren kaçtı. Sonraki tren henüz yola çıkıyor. Rekabet edebilmek için illa da eskinin teknolojisini üretir olmamıza gerek yok. Biz Türkiye olarak 60 yıldır araba üretiyoruz. Her aşamasında bulunuyoruz. Biraz dürüstlük ve sadakat ile başkalarının içine girmek istediği bir yarışı biz başlatabiliriz.